Jan Lauwers en zijn Needcompany, momenteel Artists in Residence in Wenen, maken indruk met “Marketplace 76” Wenen – Wat een ouderwetse weldaad: de nieuwe productie van Jan Lauwers’ Needcompany speelt niet in het internet. Zij beroept zich ook niet op een geheimzinnige locatie of op de één of andere godvergeten uithoek, om daar dan een geforceerd ten tonele gevoerde minderheid haar rechten te laten opeisen. Marketplace 76 is de kroniek van een overzichtelijk gestructureerde dorpsgemeenschap. De afmetingen daarvan vallen samen met de ruimte die het Kasino aan de Schwarzenbergplatz biedt. De opeenvolging van aktes en scènes oriënteert zich aan de gang der seizoenen. Een krijtgrijze spelleider (Jan Lauwers, auteur en regisseur) treedt op en introduceert zichzelf als “Sergeant Pepper”. Met rauwe stem geeft hij ons de coördinaten: “Een klein dorp aan de voet van een berg. Afgelegen. Hier heerst armoede. De mensen voelen zich bezwaard.” Het dorp waar deze mensen wonen is inderdaad de onplezierigste plek, die men zich maar kan voorstellen. Een jaar geleden is er kennelijk een vreselijk ongeval gebeurd. Een gasfles explodeerde. Vierentwintig mensen, waaronder zeven kinderen, kwamen bij dit ongeval om het leven. De dorpelingen verwerken hun rouw, door hun dodenherdenking het karakter van een ritueel te geven. De leden van de Belgische Needcompany, Artists in Residence aan het Weense Burgtheater, brengen dit slechts in grote lijnen geschetste gemeenschapswezen tot pulseren en bloeien. Lauwers en zijn medestrijders geloven natuurlijk geen moment aan het bestaan van een godgevallig oord, waaraan elk onheil kansloos afkaatst. Maar ze vermijden betweterigheid: ze komen niet met een sociologisch traktaat . Met name vallen de individuele personages stuk voor stuk als stoorfactoren buiten het voorbeeldige patroon. Elke gemeenschap, zo leert deze angstaanjagende theateravond ons, bestaat uit anomalieën. De vrouw van de slager (Anneke Bonnema) zit – als slachtoffer van de explosie – verlamd in een rolstoel en mist de omhelzingen van haar echtgenoot (Benoît Gob). Ze kan zich niet met het feit verzoenen dat zij vanwege haar hulpbehoevendheid geen seksuele aantrekkingskracht meer bezit. De manier waarop deze twee blikken uitwisselen om een begeerte te prikkelen, die als zodanig niet meer voorhanden is: dit soort minimale betekeniswijzigingen maken de première van Marketplace 76 zo boeiend. De crisis waarin de gemeenschap verkeert laat zich echter ook algemener vatten. In het dorp dient de afdekking van een oude bron als speelvlak. Een kind (een pop) valt uit het raam. Zijn moeder (Grace Ellen Barkey) geeft over. Twee in het oranje geklede vuilnismannen vegen de rommel op: Sweeper en Squinty zijn de aanvoerders van een alternatieve samenleving die eraan herinnert, dat zelfs het rustigste plaatsje zijn randfiguren kent. Marketplace 76 beschrijft een punt, waarop verschillende tradities elkaar kruisen. De aanpak herinnert aan het epische theater. Het stigmatiseren van vermeende of echte buitenstaanders doet aan Lars von Triers Dogville denken. Over alle bronschachten en kunstsneeuwophopingen heerst echter een zalig weerlichten van betekenissen. Een opstandig meisje wordt ontvoerd en misbruikt. De dader, een geremde loodgieter met astmaspray, sterft de zoendood doordat hij gelyncht wordt. Terwijl de kleine dorpsgemeenschap uiteenvalt, danst hij naakt, als geraamte beschilderd, de overlevingsdans. De doden hebben een plaats en een stem in het toverland van Jan Lauwers. Een ten diepste humaan oord, dat elk applaus verdient.