Straatvegers kun je eigenlijk niet over het hoofd zien, daarvoor dragen ze per slot die feloranje arbeidskleding. En toch worden ze nauwelijks waargenomen – in het provinciestadje zijn ze slechts figuranten, die er niet echt bijhoren. Daarom kunnen de twee straatvegers, die de Belgische theatermaker Jan Lauwers laat optreden in zijn stuk Marktplaats 76, zich ook alle mogelijke vrijheden permitteren. Ze zijn nu eens ordinair, dan weer vrolijk, dan weer ongegeneerd, dan weer opstandig – de ene valt zelfs in een rubberboot rechtstreeks uit de hemel en komt dus uit een andere wereld. Alle andere burgers lijken ondoden te zijn, zonder gevoelens, zonder vreugde, zonder toekomst. Een jaar eerder is er namelijk in deze stad een verschrikkelijk ongeluk gebeurd, een gasexplosie. Daarbij kwamen 24 mensen om het leven, waaronder veel kinderen. Sindsdien is de stad verlamd door rouw, woede en zelftwijfel. Als er dan een pedofiel opgepakt wordt, die een meisje 76 dagen lang gepijnigd heeft in een keldergewelf onder de marktplaats, exploderen de agressies. De dader wordt neergeslagen, en verdronken in de fontein. Daarna bungelt hij aan een strop. Zijn vrouw, die overal van wist, wordt ingemetseld en moet 76 dagen boete doen. Marktplaats 76 is een stuk over perversies en gruwelijkheden – en over de vraag hoe het mogelijk is, ondanks dit alles met elkaar te leven. Langzamerhand gaan steeds meer inwoners de felle oranje kleur van de straatvegers dragen – ze leggen daarmee hun grauwe burgerlijkheid af, om de liefde, de vreugde, de utopie te hervinden. Een boodschap die men wellicht ten onrechte als zoetsappig of esoterisch zou kunnen begrijpen, maar Jan Lauwers en zijn ensemble hebben niets in de zin met sociale kitsch. Ze zien zich eerder in de traditie van het epische theater van Bertolt Brecht, een eigenlijk allang achterhaalde speelstijl uit de vijftiger jaren. Maar bij Jan Lauwers blijken de kunstgrepen uit de tijd van Brecht nog steeds even verstorend, verrassend, en pakkend te zijn als toen. Een moderator leidt het verhaal in en levert telkens weer beschrijvingen van de diverse locaties. De acteurs stappen uit hun rollen, komen tezamen om songs te zingen, ze dansen, mopperen over de onberekenbare techniek, en vallen elkaar in de rede – wat men vroeger het vervreemdingseffect placht te noemen, zorgt nu voor opzettelijk komische intermezzo’s. Natuurlijk heeft Jan Lauwers een pedagogische boodschap, hij wil zijn utopie uitdragen en beweegt zich derhalve in de buurt van het kinder- en jeugdtheater. Dat wekt wellicht bij menigeen irritaties op. Maar Lauwers verstaat de kunst, met drastische en tegelijk poëtische beelden het zielenleven van zijn personages bloot te leggen. De doden en de levenden spelen samen – want de gestorvenen laten de stad niet los: niet het kind dat uit het raam gesprongen is, noch de vrouw die zich van de spoorbrug wierp. Uiteindelijk is het uitgerekend de ingemetselde en tot boetedoening veroordeelde vrouw, die een einde maakt aan het verlammende trauma. De mannen van de stad zoeken haar op zoals men naar een prostituee gaat – en leren daardoor, überhaupt weer gevoelens toe te laten. Het oranje van de straatvegers wordt het signaal voor een gemeenschappelijke, gelukkigere toekomst. Dat is vast niets voor cultuurpessimisten en voor toeschouwers, die elk geloof aan een betere wereld kwijt zijn geraakt. Alle anderen vinden op deze Marktplaats 76 het leven in heel zijn prachtige gruwelijkheid.