‘Herten weten dat ze zullen sterven. Dan moet ik hun harten masseren. Hè mama?’ Grace (Grace Ellen Barkey) verliest haar moeder, de andere dragende actrice van het stuk, Viviane de Muynck, geen seconde uit het oog. In Het Hertenhuis, een oord in Kosovo waar zij met haar familie, twee vluchtelingen en een kudde herten woont, neemt Grace een unieke plaats in. Ze is niet alleen achterlijk, maar ook (of juist daardoor) een go between tussen de tegenstellingen waar het in dit laatste Vlaamse meesterwerk van Jan Lauwers en de Needcompany om draait: die tussen leven en dood en tussen schijn en werkelijkheid. Grace redt de herten van een apocalyptische storm en ervaart alles wat er gebeurt, hoe bizar ook, als de realiteit. Haar wereld kent geen onderscheid, is puur en direct. Aanleiding voor Het Hertenhuis, dat als laatste deel van de trilogie Sad Face| Happy Face afgelopen zomer voor de Salzburger Festspiele werd gemaakt, was de dood van oorlogsfotograaf Kerem Lawton, de broer van een danseres uit het gezelschap, Tijen Lawton. Het stuk reconstrueert die dood. En meer. In het eerste bedrijf doet Tijen in een kleedkamer verslag van hoe zij haar broer heeft moeten identificeren en leest ze voor uit zijn dagboek, waarin veel feitelijke beschrijvingen van zijn foto’s staan. Tussen het prachtig onbezorgde en ogenschijnlijk terloopse gehang, geflirt en gedans van haar medespelers door kondigt de waanzin van het tweede bedrijf zich langzaam en al even onnadrukkelijk aan. Mensen bezeren zich, een ‘liefdessculptuur’ van kronkelende lichamen is net een massagraf en opeens draagt iedereen hertenoren aan zijn kop. In het tweede bedrijf zijn we in Het Hertenhuis. In deze liefelijk pastelkleurige omgeving, waar herten van rubber – zacht, maar zonder haren toch ook gruwelijk naakt – in oogstrelend sculpturale vormen gestapeld en gehangen zijn, vindt een onvervalste Griekse tragedie plaats. Een fotograaf komt de vrouw thuisbrengen, die hij onder dwang heeft moeten doden om haar dochtertje te kunnen redden. Wat volgt, is niet alleen een explosie van verdriet en geweld, maar ook een explosie van de klassieke vertelstructuur. In een tergende scène die roert door zijn eenvoud probeert de moeder van Grace het stijve lichaam van haar verloren gewaande dochter een jurkje aan te trekken. Eén lijk is echter niet genoeg. De fotograaf volgt, evenals zijn moordenaar en het kleinkind, zodat het eerder gesuggereerde massagraf daadwerkelijk vorm krijgt. Toch wordt al dit drama geen melodrama. Regisseur, schrijver en beeldend kunstenaar Lauwers stelt, zoals hij altijd doet, voortdurend de narratieve constructie ter discussie. De acteurs en dansers stappen in en uit hun rol, bespreken hoe het verhaal nu verder moet en staan als doden net zo makkelijk weer op. Het creëert de nodige afstand, zoals het koor en de verteller bij de Grieken dat ook deden. Het Hertenhuis is een echt sprookje. Door verschillende werkelijkheden door elkaar te laten lopen, wordt de schizofrenie van oorlog en de idiotie van ‘het’ verhaal, dat niet bestaat, vlijmscherp voelbaar. ‘Wie kennen we? Wat is onze wereld?’, vraagt iemand op een gegeven moment. De antwoorden hierop zijn als schuivende ijsvlakken, die al naar gelang de situatie van elkaar wegdrijven, botsen of juist versmelten.