De ondraaglijke lichtheid van het bestaan
Christine Dössel - Sueddeutsche Zeitung (4 augustus 2008)

De trilogie ‘Sad Face/Happy Face’ van Jan Lauwers en Needcompany is een ode aan het leven, ondanks lijden en dood Merkwaardig, en bijna magisch: je zit zes uren lang op een harde en ongemakkelijke plastic stoel en luistert naar een aantal even harde en ongemakkelijke verhalen. Je geeft je volledig over aan de aporieën en excessen van de 20ste eeuw, in droefenis, vertwijfeling, zelfmoord, dood. Je bekijkt de kwellende videobeelden (in ‘De Lobstershop’) waarop twee jongens op het strand elkaar minutenlang slaan, schoppen en brutaal tekeer gaan terwijl hun vaders lijdzaam toekijken. In een ondraaglijk lange scène van ‘Het Hertenhuis’ bekijk je een moeder die tevergeefs probeert om het naakte, verstarde dode lichaam van haar dochter te kleden. Je gaat door ziekte, oorlog en grote ellende – en uiteindelijk verlaat je de zaal met een bijzonder gevoel van blijdschap; je hart klopt vrolijk en het lied dat de muzikale leidraad vormt in ‘De kamer van Isabella’, het eerste deel van de trilogie van Jan Lauwers, ligt op je lippen. ‘We just go on and on and on….’. ‘Doorgaan’, zo luidt het wachtwoord van deze avond. En zo luidt ook de oplossing. Jan Lauwers, stichter, leider, regisseur en bezieler van het Belgische gezelschap Needcompany, moet niet meer ontdekt worden; hij mag op de Salzburger Festspiele op passende wijze geëerd worden: als klassieker in de internationale avant-garde, wiens theater nog steeds verfrissend ongewoon en veelzijdig anders is, als een wind die met een vleugje ongedwongenheid, vrijheid en de grootst mogelijke gelatenheid over het podium waait. Onder impuls van Thomas Oberender, de chef toneelmeester van de Salzburger Festspiele, vulde Lauwers zijn twee stukken ‘De kamer van Isabella’ (2004) en ‘De Lobstershop’ (2006) aan met een derde deel - ‘Het Hertenhuis - dat in Salzburg in première ging. Zo ontstond een trilogie over ‘de mensenlijkheid’ die op Perner-Insel in Hallein als totaalspektakel werd opgevoerd (nog één voorstelling, op dinsdag vanaf 16.00 u): een ode aan het leven en aan de kunst bekeken vanuit het lijden en de dood. Niets voor strikte kijkbuis-traditionalisten van het psychisch realisme, maar een waar genot voor iedereen die theater als totaalkunstwerk - toneel, muziek, performance, dans en beeldende kunst - weet te waarderen. Elk van de drie stukken staat op zich, maar de totaalvoorstelling biedt een meerwaarde; ze slaat een brug tussen het verleden en de angst voor de toekomst, en dan weer terug naar het heden, waarbij het verlies van geliefden steeds centraal staat, en het gebeuren wordt gekoppeld aan een individuele zoektocht. ‘De kamer van Isabella’, de geprezen longseller van het gezelschap, werd opgedragen aan de overleden vader van Jan Lauwers, die zijn zoon een verzameling etnologische voorwerpen naliet. Die objecten veroveren het podium: beelden en figuren uit het oude Egypte en het gekoloniseerde Zwart-Afrika, verzameld op tafels, alsof het een marktkraam is. Frustratie en verlangen De kamer van Isabella is een combinatie van museum, vlooienmarkt en oord van verlangen. Hier blikt de fantastische actrice Viviane de Muynck, de absolute grandedame van Needcompany, als blinde, bejaarde Isabella op haar leven vol minnaars, leugens en bedrieglijke hoop terug. Het is een koortsdroomachtige zoektocht naar haar eigen, vaderloze verhaal en dat van de hele 20ste eeuw, meerstemmig (en meertalig) verteld door zowel de levenden als de doden, zowel direct als indirect, in vertelscènes en acteerscènes, spreekkoren en koorgezangen, expressieve dansen en aangename feel-good-songs. Hans Petter Dahl, die samen met Maarten Seghers de muziek heeft geschreven voor de hele trilogie, is niet alleen een fantastische componist en zanger, maar ook als Alexander, Isabella’s grote liefde, zet hij een schitterende prestatie neer. Alleen al het aanschouwen van Jan Lauwers’ dansers, de bevalligheid van hun vrijwel sculpturaal voorgestelde lichamen, de impulsen van hun vloeiende bewegingen, is een opperste kunstgenot: de uitdrukking van schoonheid, teerheid, frustratie en levenslust. ‘De kamer van Isabella’ puilt uit van de eigentijdse allusies en surrealistische fantasmagorieën. De enscenering ademt zowel de geest van de Afrikaanse rituelen als die van de grote opera’s, maar de grondtoon daarbij is zo gezellig relax, zo’n heerlijk schuine levensgrap, dat het onderliggende kitsch- en pathosgevaar in de kiem gesmoord wordt, ten gunste van een lichtheid die iemand vleugels geeft, door alle lijden en tijden heen. In ‘de Lobstershop’ – het tweede en zwakste deel van de trilogie – is dat niet altijd zo. In de tragedie over een echtpaar dat treurt om het overlijden van hun zoon, heerst een melodramatische sentimentaliteit en de talrijke symbolische figuren en epische zijsporen in het verhaal vormen een episch kluwen waarin het stuk telkens weer verward raakt. En alweer verovert kunst het podium: een constructie uit lichte geometrische vormen en verplaatsbare decorstukken, waarmee een labo, maar ook de daarin onderzochte molecules, gesuggereerd worden. Wij bevinden ons in het hallucinerende brein van de gentechnicus Axel (Hans Petter Dahl), die uit vertwijfeling over de dood van zijn zoon Jef (Tijen Lawton) zelfmoord wil plegen. Door een komisch voorval wordt hij hiervan echter weerhouden: in het restaurant (zie titel) kiepert een kelner een hele kreeft met saus over zijn kleren – een burlesk uitgangspunt voor een reis die niet alleen leidt naar de donkere, door een psychiater (Anneke Bonnema) geanalyseerde ziel van Axel, maar ook naar de wereld aan het einde van de beschaving. Axels creaties uit het genlabo, een zingende beer en de eerste menselijke kloon die de naam Salman draagt, treden daarin even zielig-onheilspellend op als de waarschuwingssignalen van de 21ste eeuw zoals criminelen, rebellen en illegalen. Het gaat over een identiteitskwestie, over droefenis en angst, maar ook hier wordt het – ondanks alle lijden - een ode aan de levensvreugde: met musicalfragmenten, die doen denken aan Lars van Triers ‘Dancer in the Dark’ en met dansen die getuigen van een magische energie. In het nieuwe stuk ‘Het Hertenhuis’ confronteert Jan Lauwers zijn groep tenslotte met het heden van de oorlog en zet hij een teder-intelligente reflexie op over waarheid en fictie, genesteld in een sprookjeswereld. Het begint met een zelfportret: terwijl de groep zich in trainingsbroek en ondergoed al babbelend voorbereidt op het stuk, krijgen zij de boodschap dat de broer van danseres Tijen Lawton (die zichzelf speelt) door een kogel werd gedood terwijl hij aan het werk was als oorlogsfotograaf in Kosovo. Daarmee breekt de realiteit door in de wereld van de kunst – de broer van Lawton werd in 2001 inderdaad doodgeschoten – en aan de hand van een fictief dagboek van de overledene geeft het ensemble zich over aan een scenische meditatie over oorlog en geweld die leidt naar de even archaïsche als utopische wereld van ‘Het Hertenhuis. Rubberen gewei, hobbitoortjes Witte, plastic hertenkadavers nemen het podium in, als beeldhouwwerken van Beuys. Rubberen geweien hangen aan kapstokken – wij bevinden ons in een vreemde, magische wereld. Voorzien van hobbitoortjes en gekleed in dwerg- en elfenpakken vormen de acteurs een gemeenschap van hertenkwekers die teruggetrokken leeft in de bergen. Dan komt een oorlogsfotograaf (Benoît Gob) met het mooie lijk van Inge (Inge Van Bruystegem), de dochter van de Hertenhuis-matrone Viviane de Muynck. De fotograaf werd ertoe gedwongen haar te doden om haar kind te redden en hij wordt op zijn beurt gedood, wat zware discussies teweeg brengt onder de levenden en de doden. ‘Leven is altijd vernietigen’, zo staat er in het dagboek van de fotograaf, en ook daarover gaat het in het stuk. Maar enkel om ons te troosten en ons hart te masseren, zoals de mensen uit ‘Het Hertenhuis’ doen met hun dieren vooraleer ze geslacht worden.

Needcompany
Ensemble weNEEDmoreCOMPANY Invisible Time Contact
 
producties
Jan Lauwers Grace Ellen Barkey Maarten Seghers performing arts beeldende kunst Film
 
speeldata
Kalender
 
Publicaties
Boeken Muziek Film
 
Nieuwsbrief
Aanmelden Archief
NEEDCOMPANY  |  info@needcompany.org  |  Privacy  |  Pro area
Deze website gebruikt cookies. Door verder te gaan op de site ga je akkoord met onze cookie policy.