‘Een kunstenaar moet het lef hebben zich in de eerste plaats met de materie bezig te houden. Het idee komt op de tweede plaats. Het politieke is altijd aanwezig maar nooit dominant.’ (Jan Lauwers)
Steeds opnieuw vertrekt Jan Lauwers vanuit zijn métier als beeldend kunstenaar om een nieuw beeld of verhaal te creëren dat ‘met twee voeten in de maatschappij staat’. Altijd uiterst actueel, provocerend in zijn bevraging van vorm en inhoud, vertrekkend vanuit de materie om zo het ongrijpbare vorm te geven.
Als een spons absorbeert hij alles rondom zich: ‘In de Velázquez-kamer in het Prado word ik Velázquez en begrijp al zijn problemen. Ik ben een kameleon. Als kunstenaar ben ik iedereen.’ Het witte doek, het witte blad, neemt een cruciale plek in. Vanuit het niets bevraagt hij met verf de techniek van het schilderen, met zijn pen de techniek van het schrijven, met zijn theater- of operawerk het medium an sich. Hij transponeert vragen die de ene kunstvorm stelt naar andere kunstvormen.
Auteurschap komt volledig tot zijn recht binnen het vermaarde kunstenaarshuis Needcompany dat hij samen met Grace Ellen Barkey in 1986 oprichtte. Als beeldend kunstenaar is hij gefascineerd door het ongrijpbare en momentane karakter van de performatieve kunsten. Door auteurschap centraal te stellen met Needcompany wordt werk gecreëerd waarin elk medium zo zelfstandig mogelijk wordt benaderd om zo het vluchtige medium dat theater is, meer autonomie te geven.
‘Theater staat voor samenwerken,’ aldus Lauwers. Zijn hele oeuvre is een zoektocht naar het maken van een totaalportret van de persoon waar hij op dat moment mee samenwerkt. Daardoor zijn het personage en de persoon die het personage tot leven brengt voor Lauwers even belangrijk. Hij schrijft op de huid van het individu waarbij hij de hedendaagse dogma’s van diversiteit en identiteit tracht te overstijgen. Hierbij zet hij menselijkheid centraal. Het falen, het liefhebben, het worstelen, het grote en het kleine verdriet krijgen steeds een bijzondere plek.
Zijn werk wordt beschreven als post-dramatisch, een term die hij de laatste jaren opnieuw definieert. De belangrijkste kenmerken van zijn werk zijn het transparante, ‘productieve’ acteren, de paradox tussen ‘acteren’ en ‘performen’, de ‘white-canvas’ gedachte; dit alles ondersteund door zijn ‘off-centre’ strategie.
Met zijn meeste spraakmakende voorstellingen zoals ’The Snakesong Trilogy’ (1994-1998), ‘De kamer van Isabella’ (2004), ‘De blinde dichter’ (2015), ‘Al het goede’ maar ook herwerkingen van teksten zoals ‘Oorlog en & Terpentijn’ (2017) van Stefan Hertmans, ‘Billy’s Violence’ (2021) en ‘Billy’s Joy’ (2023) van Victor Afung Lauwers waren te gast op prestigieuze theaterhuizen en festivals als NEXT WAVE (Brooklyn Academy of Music, New York), Documenta X, Festival d’Avignon, Holland Festival en Ruhrtriennale. Van 2009 tot en met 2014 was Needcompany artist-in-residence in het Burgtheater (Wenen). Naast het baanbrekend theaterwerk met Needcompany bouwde Lauwers een aanzienlijk oeuvre beeldend werk uit dat werd tentoongesteld in o.m. BOZAR (Brussel) en McaM (Shanghai). Lauwers werd bekroond met het ‘Gouden Ereteken voor Verdienste aan de Republiek Oostenrijk’ (2012). In 2014 werd hij beloond met de Gouden Leeuw Lifetime Achievement Award in de Biënnale van Venetië. Hij was de eerste Belg in de categorie theater die deze prijs in ontvangst mocht nemen. Sinds 2018 werkt hij in de opera samen met onder andere Salzburger Festspiele en de Wiener Staatsoper.
Overzicht producties
