****
Intense gedramatiseerde vertelling die vanuit een origineel regieconcept vertrekt en door een sterke bezetting gedragen wordt.
Oorlog en terpentijn is van de hand van romancier, dichter en essayist Stefan Hertmans. Hertmans’ grootvader, Urbain Martien, liet zijn kleinzoon vlak voor zijn dood een aantal cahiers na. Drie decennia later liggen die 600 pagina's aan de basis van de bewuste roman. Het familie-epos is er een van armoede, oorlogsgruwel en ongeluk in de liefde. Het hoofdpersonage sublimeert alle tegenslagen door de bescheiden rol aan te nemen van meticuleuze kopiist die berusting vindt in het proberen evenaren van de grote meesters.
Het boek is beter en andere dooddoeners
Dat om het even welke film- en theateradaptatie een op voorhand verloren strijd met het origineel levert, is een aanname die Jan Lauwers naast zich neerlegt. Het vergt enige hubris om aan de slag te gaan met een meesterwerk dat in binnen- en buitenland onder de vorm van nominaties, prijzen en vertalingen de aandacht kreeg dat het verdiende. Om een turf van meer dan 300 pagina's om te zetten naar een twee uur durende genietbare voorstelling is behalve lef ook heel wat metier nodig. Daaraan ontbreekt het Lauwers allerminst.
Triumviraat
Lauwers maakte van zijn Oorlog en terpentijn een gesamtkunstwerk waarvoor hij drie bronnen aanboorde: woord, muziek en dans. Aanvankelijk zijn dat drie kabbelende beekjes, maar in de loop van de voorstelling vloeien ze samen tot één krachtige maalstroom. Binnen de kortste keren vergeet je dat er op scène een monoloog gebracht wordt.
Viviane De Muynck kreeg – anders dan het vertelperspectief in het boek – de rol van vrouwelijke verteller toebedeeld. Vanuit haar dominante présence op de voorscène zet ze een beklijvende prestatie neer. Roerloos rechtopstaand debiteert ze empathisch haar zinnen, de andere keer gaat het acteren over in ongedwongen voorlezen uit de bronteksten. Of ze wordt een ik-verteller die over de dood heen meegezogen wordt in het verhaal.
Wat voorin verteld wordt, wordt achter haar rug weerspiegeld in de muziek en de dans. De bewegingspartituur en de composities van Rombout Willems voor piano, cello en viool onduleren mee met de dramatiek van de gebeurtenissen. Het gaat er soms heel fel aan toe: projecties met striemende woorden, snerpende muziekpartijen, en een frenetieke choreografie met lijf-aan-lijfgevechten, dansers die tegen de achterwanden aan knallen, schermpartijen.
Een gimmick is de aanwezigheid van tekenaar Benoît Gob, die in de luwte van dit alles houtskooltekeningen maakt en in die zwijgzame rol de altijd aanwezige grootvader verbeeldt.
Hoewel verbeelding en abstrahering de hele voorstelling door vrij spel krijgen, zijn er heel wat scènes ontnuchterend realistisch. De doodsstrijd van de geliefde Maria Amelia is zo een expliciete scène.
Schaduwkant aan Oorlog en terpentijn is het bijwijlen chaotische karakter en de langdradigheid die binnensluipt omdat te lang op hetzelfde wordt doorgegaan.